Σύντομη κριτική των κυριότερων ιδεολογικών διαφορών μεταξύ κομμουνιστικής και αναρχικής φιλοσοφίας.
Έγινε μια προσπάθεια κριτικής των κυριότερων ιδεολογικών
διαφορών μεταξύ κομμουνιστικής και αναρχικής φιλοσοφίας και μια σύντομη ανάλυση
των βασικών αυτών θέσεών τους, με βάση συγκεκριμένους τομείς και ζητήματα. Το
κείμενο γράφτηκε από κοινού από τους συντρόφους Lario & ChaoticN3utral.
Ύπαρξη κράτους Όπως σημειώνει ο Ronald D. Tabor στο Η τυραννία
της θεωρίας, υπάρχει ένα παράδοξο στον Μαρξισμό· ενώ γεννήθηκε από κινήματα για
την δημοκρατία, τον σοσιαλισμό και την απελευθέρωση της εργατικής τάξης, στην
πράξη οδήγησαν σε ολοκληρωτικά και τυραννικά καθεστώτα που δεν έφεραν ποτέ το
τέλος του καπιταλισμού, των τάξεων και της καταπίεσης.
Αυτό το αποτέλεσμα είχε ήδη προβλεφθεί από τους πρώτους
κιόλας αναρχικούς, οι αναρχικοί ανέκαθεν προειδοποιούσαν πως η χρήση του
κράτους από τους κομμουνιστές δεν θα οδηγούσε την εργατική τάξη σε μια
ελεύθερη, ακρατική και αταξική κοινωνία, αλλά αντ’ αυτού σε μία νέα μορφή
αυταρχικής ταξικής κοινωνίας.
Για τους αναρχικούς, το κράτος είναι ένας ιεραρχικός και
συγκεντρωτικός θεσμός που χρησιμοποιεί το μονοπώλιο της βίας για την διαιώνιση
της κυριαρχίας της άρχουσας τάξης, η οποία φροντίζει να κρατάει τις κατώτερες
τάξεις υποταγμένες, θέτοντας υπό τον έλεγχό της πολλές από τις λειτουργίες της
κοινωνίας και τις πτυχές της ζωής των ανθρώπων με την βοήθεια της αστυνόμευσης
και της νομοθεσίας.
Το κράτος είναι μία κοινωνική δομή που διαιωνίζει
συγκεκριμένες μορφές ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, και έτσι αναπαράγει
συγκεκριμένες κοινωνικές σχέσεις. Έτσι λοιπόν, ακόμη και αν οι προθέσεις αυτών
που διαχειρίζονται το κράτος είναι καλές, συμμετέχοντας σε τέτοιου είδους
δραστηριότητες θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην εγκαθίδρυση ενός νέου κατεστημένου
όπου η σχέση των εξουσιαστών ως προς τους εξουσιαζόμενους θα είναι και πάλι
εκμεταλλευτική και καταπιεστική. Αυτό ιστορικά έχουμε δει να συμβαίνει στις
περιπτώσεις όπου οι σοσιαλιστές πήραν τα ηνία του κράτους και μέσω των εκλογών
αλλά και μέσω της επανάστασης.
Ποιες είναι αυτές οι δραστηριότητες; Κατ’ αρχάς, σε έναν
κρατικό μηχανισμό, η λήψη αποφάσεων που καθορίζει τις ζωές των μαζών εξαρτάται
από μία άρχουσα μειονότητα, αποτρέποντας έτσι τις μάζες από το να μάθουν πως να
αυτο-οργανώνουν και να αυτο-διαχειρίζονται τις ζωές τους και αντ’ αυτού
μαθαίνουν να εξαρτώνται από μία κεντρική εξουσία και να υπακούν στις διαταγές
και οδηγίες των ανωτέρων τους. Επιπροσθέτως, είναι πλέον γνωστό πως όταν κάποια
άτομα τοποθετούνται σε θέσεις ανώτερες από αυτές των συνανθρώπων τους, το
πιθανότερο είναι πως δεν θα θελήσουν να εγκαταλείψουν ποτέ το προνόμιο της
άσκησης εξουσίας που διαθέτουν.
Ιδιοκτησία, κατανομή πόρων και αγαθών Σύμφωνα με τον
κομμουνισμό, εφόσον θα εξακολουθεί να υπάρχει η ιδέα του κράτους μετά την
επανάσταση, θα είναι και αυτό που θα διαχειρίζεται τη συλλογική ιδιοκτησία.
Αυτό σημαίνει ότι θα καταργηθεί η ιδιωτική ιδιοκτησία, η οποία θα μετατραπεί σε
συλλογική και βρίσκεται πλέον στα χέρια του κράτους. Όμως, αυτό δεν βρίσκει
σύμφωνους τους αναρχικούς, καθώς το κράτος ως πηγή εξουσίας θα εξακολουθεί να
επιβάλει τη δύναμή του και τις αποφάσεις του στην πλειοψηφία, με όποιο τρόπο
θέλει. Ουσιαστικά δεν αλλάζει και τίποτα, από τη στιγμή που το κράτος ως
ιεραρχικά ανώτερη κοινωνική δομή ασκεί εξουσία στο λαό. Η ιδιωτική – συλλογική
ιδιοκτησία είναι μια κοινωνική σχέση μεταξύ του ιδιοκτήτη και των ατόμων που τη
στερούνται.
Στην αναρχία, καταργείται μεν η ιδιοκτησία, αλλά υπάρχει
αυτοδιαχείριση των προσωπικών αγαθών. Τα προσωπικά αγαθά, διαφέρουν από την
έννοια της ιδιοκτησίας που είναι άμεσα συνυφασμένη με τις ιεραρχικές σχέσεις. Η
αυτοδιαχείριση και ο διαμοιρασμός των αγαθών γίνεται τόσο με βάση τις ανάγκες
των ατόμων όσο και με βάση τις προσωπικές επιλογές και τις ικανότητές τους.
Αντίθετα, στα κομμουνιστικά καθεστώτα θεωρείται εκ των προτέρων ότι οι πόροι
και τα αγαθά κατανέμονται σε όλους δίκαια, μόνο με βάση τις ανάγκες τους.
Μεθοδολογία Ένα από τα πρώτιστα αναλυτικά εργαλεία των
κομμουνιστών είναι ο λεγόμενος ιστορικός υλισμός, στον οποίο πλαισιώνεται η
οικονομική θεωρία του Μαρξ. Οι αναρχικοί από την άλλη είτε είναι κριτικοί ή
απορρίπτουν εξ ολοκλήρου τον ιστορικό υλισμό, είτε τον χρησιμοποιούν ως ένα από
τα πολλά εργαλεία που έχουν αναπτύξει για την ανάλυση της κοινωνίας. Κάποια από
αυτά τα εναλλακτικά εργαλεία είναι η θεωρία της αμοιβαίας βοήθειας του
Κροπότκιν, η οικολογία της ελευθερίας του Μπούκτσιν, οι αντιπολιτισμικές αναλύσεις
των μετα-αριστερών, κλπ.
Ενώ λοιπόν οι κομμουνιστές τείνουν να πιστεύουν ότι κάθε
πτυχή της κοινωνίας διαμορφώνει μία υπερδομή που αναπτύσσεται από μία
οικονομική βάση, δηλαδή από τις δυνάμεις παραγωγής, και μιλούν σχεδόν εξ
ολοκλήρου με ταξικούς και οικονομικούς όρους, οι αναρχικοί δεν ακολουθούν
κάποια ενιαία αναλυτική μέθοδο, η αναρχική θεωρία διαθέτει ένα πιο
πλουραλιστικό εύρος προσεγγίσεων της ιστορίας και της κοινωνίας, και η ανάλυση
μάλιστα των μη-καπιταλιστικών κοινοτήτων μπορεί να μας δείξει ότι η Μαρξιστική
αντίληψη της ιστορικής προόδου και της οικονομίας δεν αφορούν κάθε είδος
κοινωνίας.
Ο ρόλος της θρησκείας και της πίστης "Η θρησκεία είναι
το όπιο του λαού" είχε πει ο Μαρξ. Όπως είναι γνωστό, ο κομμουνισμός
βλέπει τη θρησκεία σαν ένα τρόπο χειραγώγησης της εργατικής τάξης από τους
εξουσιαστές και είναι ένας από τους λόγους που αποθαρρύνεται η πίστη και η
εμπλοκή σε θρησκευτικές οργανώσεις/δόγματα, μέσα στους κύκλους των
κομμουνιστών. Για παράδειγμα, στο σοσιαλιστικό κράτος της Σοβιετικής Ένωσης,
επιβλήθηκε στο παρελθόν η αθεΐα και πολλές φορές καταδιώκονταν όσοι πίστευαν σε
κάποια θρησκεία ή ήταν ένθεοι, γενικότερα.
Στην αναρχία, η οργανωμένη θρησκεία θεωρείται ότι είναι ένας
τρόπος άσκησης εξουσίας και χειρισμού του λαού μέσω της επιβολής μιας
συγκεκριμένης εθιμοτυπίας, συγκεκριμένων κανόνων και απαράβατων «νόμων». Οι
αναρχικοί εναντιώνονται στις καταπιεστικές θρησκείες και θα μπορούσε να πει
κανείς ότι βλέπουν με μια ανεκτικότητα όσες είναι υπέρ της ισότητας. Η
πλειοψηφία των αναρχικών όμως, θεωρεί τη θρησκεία και την πίστη ως μια ιδιωτική
υπόθεση, ανεξάρτητη της κοινωνίας, και ως τέτοια αφορά τον καθένα σε προσωπικό
επίπεδο, δίνοντάς του την ελευθερία να πιστεύει ό,τι θέλει.
Επανάσταση Ενώ οι κομμουνιστές, όπως και οι περισσότεροι αναρχικοί,
στοχεύουν σε ένα μαζικό προλεταριακό κίνημα που θα ανατρέψει το καπιταλιστικό
καθεστώς, οι αναρχικοί είναι ενάντιοι στην καθοδήγηση του εν λόγω κινήματος από
κάποια οργάνωση με συγκεντρωτική εξουσία και προτείνουν πιο αποκεντρωμένες
μεθόδους.
Ζητήματα έθνους Από τη στιγμή που ο κομμουνισμός δέχεται την
ύπαρξη κράτους και εθνικών ορίων, είναι πολύ πιο πιθανό οι κομμουνιστές να
εμπλακούν σε επεκτατισμό των γεωγραφικών ορίων του κράτους τους (πχ Κίνα) με
σκοπό την εδραίωση της δικτατορίας του προλεταριάτου. Άλλωστε, η ύπαρξη
ξεχωριστών κρατών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη γενικότερη ιδεολογική
προσέγγιση της κρατικής κεντρικής εξουσίας, παρ’ όλο που υπάρχουν και αρκετοί
κομμουνιστές υπέρ του διεθνισμού.
Στην αναρχία, από την άλλη πλευρά, υποστηρίζεται ότι τα
σύνορα περιορίζουν και διαχωρίζουν τους ανθρώπους, γι’ αυτό και ο εθνικισμός
θεωρείται επικίνδυνος για την ελευθερία και την ισότητα. Στόχος της αναρχικής
φιλοσοφίας είναι η εξάλειψη των συνόρων και η από κοινού, διεθνής ένωση των
λαών, με σκοπό την αλληλοβοήθεια, την υποστήριξη, την κατάργηση των ανισοτήτων,
των αδικιών, του ρατσισμού, των φυλετικών διακρίσεων και την επίτευξη
ελευθερίας.
Συμπερασματικά, ο κομμουνισμός είναι υπέρ του ιστορικού
υλισμού, ενώ η αναρχία τον βλέπει σαν εργαλείο ανάλυσης των κοινωνιών. Οι
κομμουνιστές είναι υπέρ του κράτους που θα συγκεντρώνει στη δύναμή του την
ιδιοκτησία, κάτι το οποίο απορρίπτουν οι αναρχικοί, ενώ παράλληλα είναι υπέρ
της αυτοδιαχειριζόμενης περιουσίας, η οποία θα διαμοιράζεται όχι μόνο με βάση τις
ανάγκες των ατόμων, αλλά και με βάση τις προσωπικές τους επιλογές. Ενώ στον
κομμουνισμό η θρησκεία θεωρείται μη αναγκαία και άρα απορριπτέα, στην αναρχία
θεωρείται ως προσωπική υπόθεση, εφόσον δεν καταπατεί βασικές αρχές ισότητας και
ελευθερίας. Τέλος, στην αναρχία τα σύνορα των κρατών θεωρείται ότι προάγουν τον
εθνικισμό και τις φυλετικές διαφορές και άρα είναι υπέρ της κατάργησής τους,
κάτι που δεν ισχύει στον κομμουνισμό, όπου τα κράτη έχουν σαφή όρια. Ενώ και οι
δυο ιδεολογίες στοχεύουν στην επανάσταση ενάντια του καπιταλισμού, στην αναρχία
δεν προκύπτει από ένα κόμμα ή μια τάξη, καθώς γι’ αυτούς το ζητούμενο είναι να
καταργηθούν τα κόμματα και να γενικευτεί η επανάσταση από ομάδες ατόμων,
αποκεντρωμένα.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου