Α. ΕΝΟΤΗΤΑ- Ο στρατός ως πολεμική μηχανή
εισαγωγή
Από την εμφάνιση του πολιτισμού με την ιδιοκτησία γης για εντατική γεωργία, την κτηνοτροφία αλλά και την μόνιμη εγκατάσταση ανθρώπινων κοινωνιών, προήλθε η μορφοποίηση των κρατών. Για την συντήρηση αυτής της εξουσιαστικής δύναμης αλλά και για την εξάπλωση της κυριαρχίας μερικών έναντι κάποιων άλλων, τα έθνη-κράτη θεσμοθέτησαν και σχημάτισαν τον στρατό. Αυτός(μισθοφορικός ή μη) όπως και η αστυνομία ή τα διάφορα σώματα ασφαλείας, υπάρχουν είτε για να επιβάλουν με τη νόμιμη βία τους την τάξη, είτε για να διευρυνθεί η κυριαρχία σε άλλους τόπους. Η εξάπλωση των εκάστοτε αυτοκρατοριών υπήρξε επιτυχής μέσω των στρατευμάτων επιβολής της εξουσίας τους. Από τη γέννηση της μιλιταριστικής κοινωνίας στη Σπάρτη, τους αποικιοκρατικούς πολέμους σε πρωτόγονους λαούς και τη βίαιη εισαγωγή τους στο πολιτισμικό οικοδόμημα, μέχρι και τους σύγχρονους πολέμους για τον έλεγχο των πλούσιων κοιτασμάτων και των κερδοφόρων πόρων της γης, ο στρατός βρίσκεται στην υπηρεσία του κράτους, εκτελώντας τη διαταγή της κυριαρχίας.
Γεωπολιτικά συμφέροντα – Οικονομική επιβολή
Ο στρατός από την εμφάνιση του μέχρι σήμερα, διατηρεί τον ίδιο ρόλο, υπηρετώντας και προστατεύοντας τα συμφέροντα των εξουσιαστών. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, μπορεί οι τρόποι και οι πρωταγωνιστές να αλλάζουν, το μοτίβο όμως παραμένει το ίδιο. Όσον αφορά την παραγωγή, η κατάκτηση μιας νέας περιοχής προμηθεύει τα αφεντικά με νέο εργατικό δυναμικό και μάλιστα υποτιμημένο. Κάποτε ήταν οι σκλάβοι που συναντούμε στις αφηγήσεις της ιστορίας, σήμερα είναι οι “σύγχρονοι” σκλάβοι που δεν είναι άλλοι από τους κατακτημένους πληθυσμούς που είτε παραμείνουν στον ερημωμένο τόπο τους είτε επιλέξουν τη μετανάστευση θα έρθουν σίγουρα αντιμέτωποι με την υπονόμευση της εργασίας αλλά και γενικότερα της ζωής τους. Παράλληλα, η κατάληψη νέων εδαφών ή/και η δημιουργία αποικιών παρέχει νέες πρώτες ύλες και πόρους (π.χ. καύσιμα και πόλεμοι στη Μέση Ανατολή). Ακόμη , όσον αφορά την κατανάλωση, δημιουργεί νέες αγορές που μπορούν να απορροφήσουν το πλεόνασμα των προϊόντων, πάλι προς όφελος του κεφαλαίου. Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί η πολεμική βιομηχανία η οποία βασίζει, όχι απλά την επέκταση αλλά, την ίδια την ύπαρξη της στον πόλεμο και τον επεκτατισμό, αποτελώντας μία πολύ κερδοφόρα επιχείρηση.
Κοινωνικό-πολιτισμική επιβολή
Πέραν βέβαια από τις αλλαγές που προκαλούνται σε πολιτικοοικονομικό επίπεδο, ο πόλεμος έχει και κοινωνικές συνέπειες για τους κατακτημένους πληθυσμούς που υφίστανται αυτού του είδους την επιβολή. Κι αυτό γιατί υπόκεινται σε βίαιη αλλαγή των κοινωνικών δεδομένων, όπως επίσης της πολιτιστικής και καθημερινής τους ζωής. Η ιστορία βρίθει από κατακτητές οι οποίοι, γεμάτοι φυλετικό ή θρησκευτικό μίσος, έχουν καθάρει ολόκληρους πληθυσμούς από τα (μέχρι πρότινος) ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους επιβάλλοντας σταδιακά τα δικά τους.
Ο στρατός, το όπλο του φασισμού
Ο εικοστός αιώνας ίσως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο αιώνας των στρατοκρατούμενων ολοκληρωτικών καθεστώτων. Ο Χίτλερ κατάφερε να δημιουργήσει ένα τεράστιο στρατό από μισαλλόδοξους ρατσιστές , τον οποίο ο ίδιος ποδηγετούσε και θεωρούσε το εκτελεστικό μέσο του οράματός του. Οι διαρκείς παρελάσεις που τελούνταν στη ναζιστική Γερμανία και στις κατεκτημένες χώρες, λειτουργούσαν απειλητικά επιδεικνύοντας την υπεράριθμη δύναμη των ναζί. Στην φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι επίσης, ο στρατός επιτελούσε τον ίδιο ρόλο. Οι μελανοχιτώνες ήταν το στρατιωτικό εργαλείο του εθνικού φασιστικού κόμματος. Άλλωστε, ένα από τα δόγματα του κόμματος -όπως αυτό παραδεχόταν εγγράφως- υπήρξε ο μιλιταρισμός καθώς «η συνθήκη του πολέμου εξυψώνει τον άνθρωπο και αναζωογονεί νωθρούς και παρηκμασμένους λαούς». Αρκετά μεγαλύτερος σε αριθμό υπήρξε ο κόκκινος στρατός επί σταλινικής ηγεσίας, ο οποίος είχε και τους περισσότερους νεκρούς. Στη δεκαετία του 1930, ο Στάλιν εντατικοποίησε την εκστρατεία του να καταστήσει τη Ρωσία μία άτρωτη, στρατοκρατούμενη αυτοκρατορία. Ο στρατός λειτουργούσε τόσο σε εξωτερικό επίπεδο( εχθροπραξίες, επιθέσεις) όσο και σε εσωτερικό( ‘εκκαθαρίσεις’ αντιστασιακών, εκτελέσεις αντιφρονούντων). Η δικτατορία τέλος, των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, ήταν το πραξικοπηματικό μόρφωμα αξιωματικών. Η χούντα ήταν αυταρχικό, φασιστικό καθεστώς του οποίου όλοι οι μηχανισμοί εξουσίας και ελέγχου βρίσκονταν στα χέρια στρατιωτικών.
Η τεχνολογία, σύμμαχος του στρατού
Με την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας μέσα στους αιώνες της ανθρώπινης επιβολής, οι νέες εφευρέσεις και τεχνολογίες , όπως είναι φυσικό, παρήχθησαν από την εξουσία για την εξουσία. Οι καινοτομίες αυτές που βρίσκουν εφαρμογή στον ολοκληρωτικό έλεγχο, στη δημιουργία μιας αγοράς πλαστών αναγκών για την καταναλωτική κοινωνία, στους διάφορους τομείς της καταστολής( DNA, αποτυπώματα, διώξεις, φυλακές υψίστης ασφαλείας), αναβαθμίζοντας τα εργαλεία της κυριαρχίας, δε θα μπορούσαν να λείψουν από το στρατό και τον εξοπλισμό του με υπέρ-όπλα. Από τις δοκιμές πυρηνικών και ατομικών βομβών σε εδάφη της γης αφήνοντας πίσω στάχτες και θάνατο, τους πειραματισμούς χημικών όπλων σε μη ανθρώπινα ζώα, τα επιστημονικά βασανιστήρια και γενικότερα την επιδίωξη της εξασφάλισης τελευταίας τεχνολογίας όπλων, οπλικών συστημάτων και πολεμικού εξοπλισμού, η επιστημονική ελίτ υπηρετεί τον στρατιωτικό θεσμό.
Δύο θεσμοί αλληλό-τροφοδοτούμενοι, με κοινούς σκοπούς πάντα υπό το νόμο της ανθρωποκεντρικής εξουσίας πάνω στην ελευθερία και τη ζωή. Η νοοτροπία του στρατού απαιτεί την ενδυνάμωση των επιθετικών και αμυντικών μέσων, την επίδειξη ισχύος στους πιθανούς εχθρούς, αλλά και την στρατηγική της κυριαρχίας να αυτοδυναμώνεται απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς αντιπάλους. Η στρατιωτική ενδυνάμωση γίνεται αρκετά αισθητή με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τη χρήση της για νέες πολεμικές εφευρέσεις. Όπλα μαζικής καταστροφής, συστήματα εντοπισμού μέσω δορυφόρων, καμερών και αισθητήρων θερμοκρασίας και κίνησης στα σύνορα, στελέχωση ειδικών δυνάμεων καταστολής και βομβαρδισμοί πόλεων με πυραύλους χιλιόμετρα μακριά είναι μόνο κάποια από τα μέσα που έχει στα χέρια της η εξουσία απέναντι στους εχθρούς της.
Βιομηχανίες και στρατός
Η επέκταση της κυριαρχίας μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας και η υποστήριξη της εξουσίας από τη βιομηχανία είναι δεδομένες. Ήδη από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, κάποιες από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές που μέχρι σήμερα παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην περαιτέρω εξάπλωση και ενδυνάμωση του καπιταλιστικού συστήματος βοήθησαν ενεργά στην εξέλιξη της τεχνογνωσίας του πολέμου. Αυτό συνέβη με διάφορους τρόπους: με τον εξαναγκασμό των αιχμαλώτων πολέμου να δουλεύουν στα εργοστάσιά τους (Nestle, VW, Ford), με το σχεδιασμό και την κατασκευή των αρμάτων μάχης (Audi, Ford, BMW) ή με την απευθείας χρηματοδότηση των ναζί. Σημαντική ήταν και η συμβολή των φαρμακοβιομηχανιών κατά τη διάρκεια του πολέμου, που χρησιμοποιούσαν τόσο τους αιχμαλώτους όσο και τους στρατιώτες ως “πειραματόζωα”/για τη δοκιμή φαρμάκων και ναρκωτικών που αργότερα διοχετεύτηκαν και στην κοινωνία. Η Bayer ανακάλυψε και προώθησε την ηρωίνη, η οποία μαζί με τη μεθαδόνη και την αμφεταμίνη χρησιμοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους στρατιώτες, ενώ συνέθεσε το αέριο Zyklon B για τους θαλάμους αερίων. Το μοντέλο για τον πρώτο θάλαμο αερίων ήταν ένα φορτηγό της Opel, το οποίο διοχέτευε τα καυσαέρια στο εσωτερικό του. Πολλές εφευρέσεις/καινοτομίες, ανεξάρτητα από το που προέρχονται αναπόφευκτα καταλήγουν στα χέρια της εξουσίας, αφού η τεχνολογία και η επιστήμη υπάρχουν για να παράγουν όλο και περισσότερη γνώση με σκοπό την επιβολή και τον έλεγχο. Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα αποτελεί η εφεύρεση του Π. Ζωγράφου (παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από νερό), η οποία κηρύχτηκε στρατιωτική πατέντα με την πρόφαση της προστασίας της από εξωτερικούς εχθρούς. Ένα από τα καθημερινά μας εργαλεία, το ίντερνετ -που πλέον αποτελεί τη μεγαλύτερη δεξαμενή πληροφοριών η οποία μάλιστα εμπλουτίζεται εκούσια από το κοινωνικό σύνολο- αρχικά ήταν ένα δίκτυο που αναπτύχθηκε για την ασφαλή και γρήγορη επικοινωνία των στρατιωτικών βάσεων. Τα drones, που συμμετείχαν για πρώτη φορά σε βομβαρδισμούς στον πόλεμο του Ιράκ, σήμερα χρησιμοποιούνται ευρέως χωρίς κάποια ιδιαίτερη τεχνογνωσία (στην εικονοληψία, τη χαρτογράφηση περιοχών ή ακόμη και ως χόμπι), ενώ παράλληλα λειτουργούν και ως εργαλείο παρακολούθησης και ελέγχου από την αστυνομία.
Β. ΕΝΟΤΗΤΑ-Ο στρατός ως κοινωνική συνθήκη
Εισαγωγή
Οι εξουσίες διάφορων πολιτικών συστημάτων επιχειρούν πάντοτε να χρησιμοποιήσουν το μηχανισμού του στρατού προκειμένου να διασφαλίσουν την εσωτερική τους ευταξία και θωράκισή. Ο στρατός λειτουργεί ως το μοντέλο μιας πειθαρχημένης μάζας, ενός πειθήνιου και διαχειρίσιμου όγκου, το οποίο διαχέεται στην κοινωνία μέσω των συστημάτων εκπαίδευσης, θρησκευτικής επιβολής, κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Οξύνει την ιεραρχία, ιδρύει κανονικότητες και κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα όπως αυτό της ομοιομορφίας, του ρατσισμού, της πατριαρχίας και του σεξισμού.
Η δημοκρατία τους βρωμάει εγκλεισμό, επιβολή, περιχαράκωση
Το εξουσιαστικό σύστημα, για τη διατήρηση του υπάρχοντος και την εύρυθμη και ομαλή κοινωνική λειτουργία διατηρεί ορόσημα φρίκης και καταπίεσης. Οι φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα ψυχιατρεία, τα κλουβιά, τα σχολικά κάτεργα, ο στρατός είναι κάποια από αυτά.
Σαν ιδιότυπη γραμμή παραγωγής, οι διάφοροι φορείς εγκλεισμού καλούνται να εκπληρώσουν με ακρίβεια και συντονισμό τον ρόλο τους, ώστε το υπάρχον να συνεχίζει να διατηρείται αλλά και να ισχυροποιείται από την ίδια του την ύπαρξη. Τα σχολεία, οι σχολές, ο στρατός, οι χώροι εργασίας λειτουργούν ως φορείς κανονικοποίησης και αφομοίωσης σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής. Επιτάσσουν ρόλους και επιθυμίες, ελέγχουν, διαπλάθουν και ενσταλάζουν συνειδήσεις, προωθούν πρότυπα, καρατομούν τον κόσμο σε απλουστευτικά δίπολα (καλός – κακός, κανονικό και μη και άλλα).
Για όσους ξεφύγουν από αυτή την καλοκουρδισμένη διαδικασία, για όσους ‘’σφάλλουν’’, για όσους αντιδράσουν, για όσους δεν την θέλουν, δεν την αντέχουν ή απλά δεν χωρούν σε αυτή, έρχονται εκείνοι οι φορείς εγκλεισμού που τους τοποθετούν εκτός κοινωνίας. Οι φυλακές, τα ψυχιατρεία, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης απομονώνουν το αλλότριο, το παράταιρο, το μη κανονικό. Οριοθετούν, περιορίζουν, πειθαρχούν. Σωφρονίζουν, συμμορφώνουν. Και διασφαλίζουν, έτσι, την απρόσκοπτη εδραίωση και επέλαση της κανονικοποίησης και της αλλοτρίωσης. Οι φορείς του εγκλεισμού αποτελούν δομικό και συστατικό στοιχείο ενός κόσμου που διαχωρίζει, κατηγοριοποιεί, καταχράζεται, εκμεταλλεύεται, καταπιέζει. Ενός κόσμου που θέλουμε να καταστρέψουμε συθέμελα, ώστε να τον δημιουργήσουμε από την αρχή.
Ο όρος του πολέμου στην κοινωνία
Η εδραίωση ενός στρατοκρατούμενου κράτους συντελείται με την παραγωγή της γνώσης του πολέμου και την καλλιέργεια της αντίληψης της στρατηγικής. Ο στρατός είναι η συνεχής υπενθύμιση του πολέμου. Η στρατηγική ως γνωστικός παράγοντας νοηματοδότησε το πεδίο των συμφερόντων, της διακρατικής πολιτικής, των οικονομικών διεκδικήσεων ως όρο των πολεμικών εχθροπραξιών. Κατά αναλογία με τη στρατηγική, η πολιτική που εφαρμόζουν τα κράτη ανά τον κόσμο είναι αυτή που επιτρέπει την κατανόηση ύπαρξης του στρατού. Η ύπαρξή του σε περίοδο ‘ειρήνης’ νοείται ως η απουσία του πολέμου, όχι όμως η ανυπαρξία του καθώς λειτουργεί ως προειδοποιητική απειλή. Στρατός και κράτος επιβάλλουν στην κοινωνία το διαρκή έλεγχο. Ο πόλεμος, όταν αυτός επιλέγεται, είναι η νίκη του υπερδύναμου στρατιωτικά και τεχνολογικά όγκου ενάντια στην αδύναμη ατομικότητα, αφού εξαλείφει κάθε δυνατότητα προσωπικής επιλογής. Η ‘κοινωνική ειρήνη’ απαιτεί την υπάκουη σιωπή, την υποταγή εν μέσω της υπενθύμισης πως η βοή του πολέμου μπορεί να ισοπεδώσει το άτομο.
Τα πολιτικά καθεστώτα έχουν ανάγκη την σύμπραξη και τη στήριξη του στρατού για να διαχωρίσουν τη θέση τους από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Για αυτό και η σύσταση/δημιουργία ενός κράτους βασιζόταν πάντοτε στη σύνθεση δύο δυνάμεων: της πολιτικής -μέσω των πολιτικών ηγετών και των νομικών συμβούλων- και της στρατιωτικής, που προσωποποιείται από αξιωματικούς, στρατηγούς και ανθρώπους ικανούς στη μάχη. Η ιστορία των εθνών είναι σκοπίμως γεμάτη από στρατηλάτες, οπλαρχηγούς και στρατολάγνους υπερασπιστές της πατρίδας, για να υπενθυμίζει πως κάθε έκφραση αντίστασης μπορεί να αναχαιτισθεί από αυτούς που φέρουν τη γνώση του πολέμου. Η συνεργασία κράτους και στρατού επιχειρεί ακόμη, να σπείρει αισθήματα μίσους στην κοινωνία δημιουργώντας ‘εθνικούς εχθρούς’. Έτσι ο αιώνιος πολεμικός εχθρός της Ελλάδας θα είναι η Τουρκία, οι οποίες ‘προκαλούν’ η μία την άλλη με στρατιωτικές παραβάσεις εναέριων/υδάτινων χώρων. Το Ισραήλ θα διατηρεί μια πολεμική πολιτική προς την Παλαιστίνη για εθνικιστικά και θρησκευτικά αίτια και η ισχυροποίηση της Ρωσίας θα δημιουργεί άγχος στις Η.Π.Α.
Εσωτερικός εχθρός
Αδιαμφισβήτητα, ο ρόλος του στρατού δε σταματά στην καταπολέμηση των «εξωτερικών» εχθρών. Η ιστορία έχει δείξει πως, σε περίπτωση που χρειαστεί, είναι διατεθειμένος να επιτεθεί και στα «εσωτερικά» κομμάτια (οι εκτελέσεις και τα βασανιστήρια αντιφρονούντων, αντιστασιακών, ’κατασκόπων’ σε περιόδους δικτατοριών πραγματοποιούνταν από το στρατό ). Αλλά και σήμερα, είναι γνωστό πως στην Ελλάδα γίνονται όλο και πιο συχνά στρατιωτικές ασκήσεις (πάντα σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ) που αφορούν την καταστολή κινητοποιήσεων/εξεγέρσεων σε αστικό περιβάλλον και εσωτερικό επίπεδο (βλ. ασκήσεις στο Κιλκίς).
Αντιτρομοκρατία – Καθεστώτα «εξαίρεσης» και «έκτακτης ανάγκης»
Τα τελευταία χρόνια και ιδίως από την 11η Σεπτέμβρη και μετά (δίδυμοι πύργοι) βλέπουμε μια ολοένα μεταβαλλόμενη και εντεινόμενη αντιτρομοκρατική προπαγάνδα, παράλληλα με την προσπάθεια αναδιάρθρωσης (σε παγκόσμιο επίπεδο) του αντίστοιχου νομικού πλαισίου (αντιτρομοκρατικοί νόμοι, φυλακές υψίστης ασφαλείας κτλ). Με τον τρόπο αυτό η εξουσία προσπαθεί να ενοποιήσει τον «εξωτερικό» με τον «εσωτερικό» εχθρό κάτω από την ταυτότητα-ομπρέλα του τρομοκράτη, εμφυσώντας το φόβο και την τρομολαγνεία στους υπηκόους της και προβάλλοντας την όξυνση του κοινωνικού ελέγχου και της καταστολής ως απάντηση στη νέα απειλή με όρους ασφάλειας προς τους ευυπόληπτους πολίτες. Έτσι εδραιώνονται τα καθεστώτα «εξαίρεσης» και «έκτακτης ανάγκης» που εν ολίγοις ορίζουν πως οι «ακραίες» απειλές απαιτούν ακραία μέτρα ακόμα κι αν αυτά «κατ’ εξαίρεση» . Με τον τρόπο αυτό, όχι απλά κερδίζει την πολυπόθητη συναίνεση, αλλά επίσης εξοικειώνει την κοινωνία με το καθεστώς ελέγχου και με την εικόνα του στρατού στους δρόμους, όχι πλέον ως κάτι αποκομμένο αλλά ως κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Με τον τρόπο αυτό ανοίγεται ο δρόμος για τη γενίκευση αυτής της κατάστασης σε όλο και πιο μεγάλη κλίμακα και δίνεται η ευκαιρία στην καταστολή και τον έλεγχο να διεισδύσουν πιο βαθειά στις ζωές και να ριζώσουν καλά στις συνειδήσεις μας. Σταδιακά η εξαίρεση γίνεται κανόνας!
Σύγχρονη κάθαρση
Ο μετασχηματισμός των κοινωνιών δε συντελείται μόνο μέσω της βίαιης επέμβασης κάποιου κατακτητή. Υπάρχουν πολύ πιο εκλεπτυσμένοι τρόποι επιβολής και η άσκηση βίας μπορεί να γίνει πιο συγκαλυμμένα, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή που τα πλέγματα εξουσίας είναι τόσο πολυσύνθετα. Ένας από τους πιο κοινούς τρόπους είναι η προώθηση των δυτικών προτύπων ζωής, κυρίως μέσω του θεάματος και της αναγωγής του σε πρωταρχική αξία. Βλέπουμε λοιπόν την αγωνιώδη προσπάθεια για κοινωνική ανέλιξη και τη δημιουργία μιας πλαστής/εικονικής πραγματικότητας να πλασάρονται ως υπέρτατοι σκοποί της ύπαρξης. Η τεχνολογία, άλλωστε, που είναι πλέον προσιτή στο μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών στρωμάτων υποβοηθά αυτήν την τάση. Ο καπιταλισμός και οι πολυεθνικές, δρώντας σε παγκόσμιο επίπεδο και επιδιώκοντας την προώθηση άχρηστων προϊόντων/εμπορευμάτων που παράγονται σε υπεράριθμες ποσότητες, στοχεύουν στην υπερσυσσώρευση κεφαλαίου και επιβάλλουν την ομοιομορφία στις κοινωνίες των καταναλωτών. Παρόλα’ αυτά, η πιθανότητα χρήσης βίας ή κήρυξης πολέμου πλανιέται πάντα σαν μία διαρκής λανθάνουσα απειλή, σαν το τελευταίο χαρτί στο παιχνίδι της επιβολής που η κυριαρχία είναι πολύ διατεθειμένη να παίξει.
Άλλα ζώα
Οι άνθρωποι πάντως δεν είναι τα μόνα ζώα που χρησιμοποιούνται για πολεμικούς σκοπούς, αφού στο στρατό χρησιμοποιούνται περιστέρια, άλογα, σκύλοι, δελφίνια (ακόμη και αρκούδες και μέλισσες!) και πολλά άλλα με ποικίλους τρόπους. Από μεταφορά μηνυμάτων, στρατιωτών ή εφοδίων μέχρι εντοπισμό εχθρών και εκρηκτικών, ακόμα και ως βομβιστές αυτοκτονίας οι χρήσεις είναι πολλές και ο άνθρωπος εκεί για να τις εκμεταλλευτεί. Πέρα από τη χρήση τους σε καιρό πολέμου, χιλιάδες ζώα υπόκεινται σε φριχτά βασανιστήρια κατά τη διεξαγωγή πειραμάτων και ερευνών. Με την επικέντρωση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος στο βιολογικό πόλεμο, η ανάπτυξη νέων και ισχυρότερων βιολογικών όπλων απέκτησε μεγάλη σημασία και οδήγησε στην αύξηση των στρατιωτικών πειραμάτων. Ακόμη, πολλά ζώα τραυματίζονται σκόπιμα με διάφορους τρόπους για την εκπαίδευση των στρατιωτικών γιατρών στην αντιμετώπιση τραυματισμών στο πεδίο της μάχης.
πατριαρχία-σεξισμός-ομοφοβία
Ο στρατός διαχρονικά συνέβαλε στη διάχυση και επιβολή προτύπων που αφορούν τη θέση των φύλων στην κοινωνία. Αποτελεί το σύμβολο της πατριαρχίας και των ανδροκρατικών αντιλήψεων περί ισχυρού-ασθενούς φύλου και παράγει σεξιστικά στερεότυπα. Στο στρατό κατατάσσονται νέοι άνδρες για να ‘ψηθούν’ μέσω της γνώσης του πολέμου, της χρήσης όπλων ώστε να εξελιχθούν σε ‘ρωμαλέους’ υπερασπιστές του έθνους και θιασώτες των αξιών της πατρίδας και της οικογένειας. Η συμπεριφορά που εξυμνείται στο στρατόπεδο είναι αυτή του τολμηρού και γενναίου, που όμως δείχνει πλήρη υποταγή και ακολουθεί πιστά τις εντολές των ανωτέρων του χωρίς να αντιμιλά και αυτού που επαγρυπνεί συνεχώς για εχθρούς, που κατά ’αυτόν βρίσκονται παντού και πάντα απειλούν την εθνική κυριαρχία και την κοινωνική συνοχή της πατρίδας. Ο ιδανικός στρατιώτης είναι αυτός που μπορεί σωματικά και πνευματικά, δίχως συναισθηματισμούς, να ασκήσει βία, να ρουφιανέψει, να εξουδετερώσει και με αυταπάρνηση να υποταχτεί σε ανώτερους καραβανάδες και αξιωματούχους. Άλλωστε τα γαλόνια εκεί αποκτούν δική τους υπόσταση.
Σε όλο αυτό το μοντέλο της στρατιωτικής ανδρείας (<ἀνήρ) ποια θέση και ποιο ρόλο θα μπορούσε να έχει το γυναικείο φύλο; Από τους αρχαίους μύθους που η Πηνελόπη περίμενε πλέκοντας για είκοσι χρόνια τον πολυμήχανο πολεμιστή Οδυσσέα και ο Τρωικός πόλεμος ξεσπούσε για τη διεκδίκηση της γυναίκας-έπαθλο, μέχρι και την ιστορία των σύγχρονων πολέμων όπου χιλιάδες γυναίκες βιάστηκαν από εχθρικά στρατεύματα αλλά και από τα ίδια τους τα έθνη (βιασμοί αμερικανίδων γυναικών στρατιωτών στο Αφγανιστάν από συμπατριώτες τους στρατιωτικούς) που τις αντιμετώπισαν ως αναπαραγωγικές μηχανές σε περιόδους μεγάλης θνησιμότητας, η θέση της γυναίκας ήταν πάντοτε υποδεέστερη και εξυπηρετούσε σχέδια ανδρών.
Στη σύγχρονη εποχή, όμως, εκούσια ή όχι, κατατάσσονται και γυναίκες στο στρατό, οι οποίες, οφείλουν να υιοθετούν κάποια χαρακτηριστικά για να ενταχθούν στο στρατιωτικό δυναμικό. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι κοινά και στους άνδρες αλλά και στις γυναίκες, καθώς ο στρατός δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά την εμπροσθοφυλακή των κρατών και της εξουσίας. Σύμφωνα με αυτό, πρέπει να αποτελείται από καλοκουρδισμένες πολεμικές στρατιές λοβοτομημένων ατόμων, ανεξάρτητα από το φύλλο τους.
Παρ’όλα αυτά, η ταυτότητα του σωστού στρατιώτη είναι κομμένη και ραμμένη πάνω στο αντρικό πρότυπο, με τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του ,τα οποία έχουν επιβληθεί από την κυριαρχία και ακολουθούνται πιστά από το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας, σε υπερθετικό βαθμό. Άρα, αν μία γυναίκα θέλει να ενταχθεί στο στρατό και να κερδίσει το σεβασμό, θα πρέπει και εκείνη να ακολουθήσει και να υιοθετήσει αυτά τα γνωρίσματα. Με λίγα λόγια να γίνει άντρας. Αυτή η διαδικασία όμως, την οδηγεί σε μία εσωτερική σύγκρουση, καθώς ο ρόλος της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία, έτσι όπως τον έχει διαμορφώσει και επιβάλλει η κυριαρχία, έρχεται σε αντίφαση με αυτόν που καλείται να υποδυθεί ως στρατιώτης.
Σύμφωνα με το πρότυπο του καλού στρατιώτη, αποδεκτοί είναι μόνο όσοι μπορούν να υιοθετήσουν και να αναπαράγουν τα χαρακτηριστικά που τον συνθέτουν. Οτιδήποτε άλλο απορρίπτεται, καθώς η ‘κανονικότητα’ και η ομοιογένεια που επιβάλλεται, δεν επιτρέπουν ‘παρεκκλίσεις’. Ο στρατός γεννά την ομοφοβία και τον ρατσισμό, αφού σύμφωνα με τις επιταγές του, η ομοφυλοφιλία και η διεμφυλικότητα θα κηλίδωναν τα χαρακτηριστικά του, δηλαδή την αρρενωπότητα, τη ματσίλα και τη βαρβατίλα. Θα στιγμάτιζαν επίσης το ρόλο του στην κοινωνία, αυτόν δηλαδή ενός μπράβου των ‘ανήμπορων’ γυναικόπαιδων και του ανυπεράσπιστου έθνους.
Επίλογος
Εφ’ όσον ο στρατός συντηρεί και εξαπλώνει το πολιτισμικό οικοδόμημα δε θα μπορούσε παρά να είναι ένας ακόμη θεσμός με τον οποίο βρισκόμαστε σε διαρκή αντιπαράθεση. Στεκόμαστε ενάντια σε κάθε εξουσία, τα τσιράκια της και τους στρατούς τους. Όχι μόνο δεν υιοθετούμε μια πασιφιστική άποψη για την βία, αλλά εχθρευόμαστε την κοινωνική ειρήνη με τους όρους των κρατιστών. Ως αναρχικοί/ες που αγωνιζόμαστε για την επανάσταση και την ολική απελευθέρωση, θεωρούμε πως πρέπει να σπάσουμε το μονοπώλιο της βίας των εξουσιαστών, και να επιτεθούμε με όλα τα μέσα ενάντια στο έκτρωμα της εξουσίας.
Ούτε μια ώρα στον στρατό
Διαρκής σύγκρουση με τους φρουρούς της κοινωνικής ειρήνης
Ανυποχώρητος αγώνας για την ολική απελευθέρωση και την αναρχία
Αναρχική συλλογικότητα Μαύρο/Πράσινο
εισαγωγή
Από την εμφάνιση του πολιτισμού με την ιδιοκτησία γης για εντατική γεωργία, την κτηνοτροφία αλλά και την μόνιμη εγκατάσταση ανθρώπινων κοινωνιών, προήλθε η μορφοποίηση των κρατών. Για την συντήρηση αυτής της εξουσιαστικής δύναμης αλλά και για την εξάπλωση της κυριαρχίας μερικών έναντι κάποιων άλλων, τα έθνη-κράτη θεσμοθέτησαν και σχημάτισαν τον στρατό. Αυτός(μισθοφορικός ή μη) όπως και η αστυνομία ή τα διάφορα σώματα ασφαλείας, υπάρχουν είτε για να επιβάλουν με τη νόμιμη βία τους την τάξη, είτε για να διευρυνθεί η κυριαρχία σε άλλους τόπους. Η εξάπλωση των εκάστοτε αυτοκρατοριών υπήρξε επιτυχής μέσω των στρατευμάτων επιβολής της εξουσίας τους. Από τη γέννηση της μιλιταριστικής κοινωνίας στη Σπάρτη, τους αποικιοκρατικούς πολέμους σε πρωτόγονους λαούς και τη βίαιη εισαγωγή τους στο πολιτισμικό οικοδόμημα, μέχρι και τους σύγχρονους πολέμους για τον έλεγχο των πλούσιων κοιτασμάτων και των κερδοφόρων πόρων της γης, ο στρατός βρίσκεται στην υπηρεσία του κράτους, εκτελώντας τη διαταγή της κυριαρχίας.
Γεωπολιτικά συμφέροντα – Οικονομική επιβολή
Ο στρατός από την εμφάνιση του μέχρι σήμερα, διατηρεί τον ίδιο ρόλο, υπηρετώντας και προστατεύοντας τα συμφέροντα των εξουσιαστών. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, μπορεί οι τρόποι και οι πρωταγωνιστές να αλλάζουν, το μοτίβο όμως παραμένει το ίδιο. Όσον αφορά την παραγωγή, η κατάκτηση μιας νέας περιοχής προμηθεύει τα αφεντικά με νέο εργατικό δυναμικό και μάλιστα υποτιμημένο. Κάποτε ήταν οι σκλάβοι που συναντούμε στις αφηγήσεις της ιστορίας, σήμερα είναι οι “σύγχρονοι” σκλάβοι που δεν είναι άλλοι από τους κατακτημένους πληθυσμούς που είτε παραμείνουν στον ερημωμένο τόπο τους είτε επιλέξουν τη μετανάστευση θα έρθουν σίγουρα αντιμέτωποι με την υπονόμευση της εργασίας αλλά και γενικότερα της ζωής τους. Παράλληλα, η κατάληψη νέων εδαφών ή/και η δημιουργία αποικιών παρέχει νέες πρώτες ύλες και πόρους (π.χ. καύσιμα και πόλεμοι στη Μέση Ανατολή). Ακόμη , όσον αφορά την κατανάλωση, δημιουργεί νέες αγορές που μπορούν να απορροφήσουν το πλεόνασμα των προϊόντων, πάλι προς όφελος του κεφαλαίου. Τέλος θα πρέπει να αναφερθεί η πολεμική βιομηχανία η οποία βασίζει, όχι απλά την επέκταση αλλά, την ίδια την ύπαρξη της στον πόλεμο και τον επεκτατισμό, αποτελώντας μία πολύ κερδοφόρα επιχείρηση.
Κοινωνικό-πολιτισμική επιβολή
Πέραν βέβαια από τις αλλαγές που προκαλούνται σε πολιτικοοικονομικό επίπεδο, ο πόλεμος έχει και κοινωνικές συνέπειες για τους κατακτημένους πληθυσμούς που υφίστανται αυτού του είδους την επιβολή. Κι αυτό γιατί υπόκεινται σε βίαιη αλλαγή των κοινωνικών δεδομένων, όπως επίσης της πολιτιστικής και καθημερινής τους ζωής. Η ιστορία βρίθει από κατακτητές οι οποίοι, γεμάτοι φυλετικό ή θρησκευτικό μίσος, έχουν καθάρει ολόκληρους πληθυσμούς από τα (μέχρι πρότινος) ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους επιβάλλοντας σταδιακά τα δικά τους.
Ο στρατός, το όπλο του φασισμού
Ο εικοστός αιώνας ίσως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο αιώνας των στρατοκρατούμενων ολοκληρωτικών καθεστώτων. Ο Χίτλερ κατάφερε να δημιουργήσει ένα τεράστιο στρατό από μισαλλόδοξους ρατσιστές , τον οποίο ο ίδιος ποδηγετούσε και θεωρούσε το εκτελεστικό μέσο του οράματός του. Οι διαρκείς παρελάσεις που τελούνταν στη ναζιστική Γερμανία και στις κατεκτημένες χώρες, λειτουργούσαν απειλητικά επιδεικνύοντας την υπεράριθμη δύναμη των ναζί. Στην φασιστική Ιταλία του Μουσολίνι επίσης, ο στρατός επιτελούσε τον ίδιο ρόλο. Οι μελανοχιτώνες ήταν το στρατιωτικό εργαλείο του εθνικού φασιστικού κόμματος. Άλλωστε, ένα από τα δόγματα του κόμματος -όπως αυτό παραδεχόταν εγγράφως- υπήρξε ο μιλιταρισμός καθώς «η συνθήκη του πολέμου εξυψώνει τον άνθρωπο και αναζωογονεί νωθρούς και παρηκμασμένους λαούς». Αρκετά μεγαλύτερος σε αριθμό υπήρξε ο κόκκινος στρατός επί σταλινικής ηγεσίας, ο οποίος είχε και τους περισσότερους νεκρούς. Στη δεκαετία του 1930, ο Στάλιν εντατικοποίησε την εκστρατεία του να καταστήσει τη Ρωσία μία άτρωτη, στρατοκρατούμενη αυτοκρατορία. Ο στρατός λειτουργούσε τόσο σε εξωτερικό επίπεδο( εχθροπραξίες, επιθέσεις) όσο και σε εσωτερικό( ‘εκκαθαρίσεις’ αντιστασιακών, εκτελέσεις αντιφρονούντων). Η δικτατορία τέλος, των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, ήταν το πραξικοπηματικό μόρφωμα αξιωματικών. Η χούντα ήταν αυταρχικό, φασιστικό καθεστώς του οποίου όλοι οι μηχανισμοί εξουσίας και ελέγχου βρίσκονταν στα χέρια στρατιωτικών.
Η τεχνολογία, σύμμαχος του στρατού
Με την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας μέσα στους αιώνες της ανθρώπινης επιβολής, οι νέες εφευρέσεις και τεχνολογίες , όπως είναι φυσικό, παρήχθησαν από την εξουσία για την εξουσία. Οι καινοτομίες αυτές που βρίσκουν εφαρμογή στον ολοκληρωτικό έλεγχο, στη δημιουργία μιας αγοράς πλαστών αναγκών για την καταναλωτική κοινωνία, στους διάφορους τομείς της καταστολής( DNA, αποτυπώματα, διώξεις, φυλακές υψίστης ασφαλείας), αναβαθμίζοντας τα εργαλεία της κυριαρχίας, δε θα μπορούσαν να λείψουν από το στρατό και τον εξοπλισμό του με υπέρ-όπλα. Από τις δοκιμές πυρηνικών και ατομικών βομβών σε εδάφη της γης αφήνοντας πίσω στάχτες και θάνατο, τους πειραματισμούς χημικών όπλων σε μη ανθρώπινα ζώα, τα επιστημονικά βασανιστήρια και γενικότερα την επιδίωξη της εξασφάλισης τελευταίας τεχνολογίας όπλων, οπλικών συστημάτων και πολεμικού εξοπλισμού, η επιστημονική ελίτ υπηρετεί τον στρατιωτικό θεσμό.
Δύο θεσμοί αλληλό-τροφοδοτούμενοι, με κοινούς σκοπούς πάντα υπό το νόμο της ανθρωποκεντρικής εξουσίας πάνω στην ελευθερία και τη ζωή. Η νοοτροπία του στρατού απαιτεί την ενδυνάμωση των επιθετικών και αμυντικών μέσων, την επίδειξη ισχύος στους πιθανούς εχθρούς, αλλά και την στρατηγική της κυριαρχίας να αυτοδυναμώνεται απέναντι σε εσωτερικούς και εξωτερικούς αντιπάλους. Η στρατιωτική ενδυνάμωση γίνεται αρκετά αισθητή με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τη χρήση της για νέες πολεμικές εφευρέσεις. Όπλα μαζικής καταστροφής, συστήματα εντοπισμού μέσω δορυφόρων, καμερών και αισθητήρων θερμοκρασίας και κίνησης στα σύνορα, στελέχωση ειδικών δυνάμεων καταστολής και βομβαρδισμοί πόλεων με πυραύλους χιλιόμετρα μακριά είναι μόνο κάποια από τα μέσα που έχει στα χέρια της η εξουσία απέναντι στους εχθρούς της.
Βιομηχανίες και στρατός
Η επέκταση της κυριαρχίας μέσω της επιστήμης και της τεχνολογίας και η υποστήριξη της εξουσίας από τη βιομηχανία είναι δεδομένες. Ήδη από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο, κάποιες από τις μεγαλύτερες πολυεθνικές που μέχρι σήμερα παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην περαιτέρω εξάπλωση και ενδυνάμωση του καπιταλιστικού συστήματος βοήθησαν ενεργά στην εξέλιξη της τεχνογνωσίας του πολέμου. Αυτό συνέβη με διάφορους τρόπους: με τον εξαναγκασμό των αιχμαλώτων πολέμου να δουλεύουν στα εργοστάσιά τους (Nestle, VW, Ford), με το σχεδιασμό και την κατασκευή των αρμάτων μάχης (Audi, Ford, BMW) ή με την απευθείας χρηματοδότηση των ναζί. Σημαντική ήταν και η συμβολή των φαρμακοβιομηχανιών κατά τη διάρκεια του πολέμου, που χρησιμοποιούσαν τόσο τους αιχμαλώτους όσο και τους στρατιώτες ως “πειραματόζωα”/για τη δοκιμή φαρμάκων και ναρκωτικών που αργότερα διοχετεύτηκαν και στην κοινωνία. Η Bayer ανακάλυψε και προώθησε την ηρωίνη, η οποία μαζί με τη μεθαδόνη και την αμφεταμίνη χρησιμοποιήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τους στρατιώτες, ενώ συνέθεσε το αέριο Zyklon B για τους θαλάμους αερίων. Το μοντέλο για τον πρώτο θάλαμο αερίων ήταν ένα φορτηγό της Opel, το οποίο διοχέτευε τα καυσαέρια στο εσωτερικό του. Πολλές εφευρέσεις/καινοτομίες, ανεξάρτητα από το που προέρχονται αναπόφευκτα καταλήγουν στα χέρια της εξουσίας, αφού η τεχνολογία και η επιστήμη υπάρχουν για να παράγουν όλο και περισσότερη γνώση με σκοπό την επιβολή και τον έλεγχο. Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα αποτελεί η εφεύρεση του Π. Ζωγράφου (παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από νερό), η οποία κηρύχτηκε στρατιωτική πατέντα με την πρόφαση της προστασίας της από εξωτερικούς εχθρούς. Ένα από τα καθημερινά μας εργαλεία, το ίντερνετ -που πλέον αποτελεί τη μεγαλύτερη δεξαμενή πληροφοριών η οποία μάλιστα εμπλουτίζεται εκούσια από το κοινωνικό σύνολο- αρχικά ήταν ένα δίκτυο που αναπτύχθηκε για την ασφαλή και γρήγορη επικοινωνία των στρατιωτικών βάσεων. Τα drones, που συμμετείχαν για πρώτη φορά σε βομβαρδισμούς στον πόλεμο του Ιράκ, σήμερα χρησιμοποιούνται ευρέως χωρίς κάποια ιδιαίτερη τεχνογνωσία (στην εικονοληψία, τη χαρτογράφηση περιοχών ή ακόμη και ως χόμπι), ενώ παράλληλα λειτουργούν και ως εργαλείο παρακολούθησης και ελέγχου από την αστυνομία.
Β. ΕΝΟΤΗΤΑ-Ο στρατός ως κοινωνική συνθήκη
Εισαγωγή
Οι εξουσίες διάφορων πολιτικών συστημάτων επιχειρούν πάντοτε να χρησιμοποιήσουν το μηχανισμού του στρατού προκειμένου να διασφαλίσουν την εσωτερική τους ευταξία και θωράκισή. Ο στρατός λειτουργεί ως το μοντέλο μιας πειθαρχημένης μάζας, ενός πειθήνιου και διαχειρίσιμου όγκου, το οποίο διαχέεται στην κοινωνία μέσω των συστημάτων εκπαίδευσης, θρησκευτικής επιβολής, κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Οξύνει την ιεραρχία, ιδρύει κανονικότητες και κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα όπως αυτό της ομοιομορφίας, του ρατσισμού, της πατριαρχίας και του σεξισμού.
Η δημοκρατία τους βρωμάει εγκλεισμό, επιβολή, περιχαράκωση
Το εξουσιαστικό σύστημα, για τη διατήρηση του υπάρχοντος και την εύρυθμη και ομαλή κοινωνική λειτουργία διατηρεί ορόσημα φρίκης και καταπίεσης. Οι φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τα ψυχιατρεία, τα κλουβιά, τα σχολικά κάτεργα, ο στρατός είναι κάποια από αυτά.
Σαν ιδιότυπη γραμμή παραγωγής, οι διάφοροι φορείς εγκλεισμού καλούνται να εκπληρώσουν με ακρίβεια και συντονισμό τον ρόλο τους, ώστε το υπάρχον να συνεχίζει να διατηρείται αλλά και να ισχυροποιείται από την ίδια του την ύπαρξη. Τα σχολεία, οι σχολές, ο στρατός, οι χώροι εργασίας λειτουργούν ως φορείς κανονικοποίησης και αφομοίωσης σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής. Επιτάσσουν ρόλους και επιθυμίες, ελέγχουν, διαπλάθουν και ενσταλάζουν συνειδήσεις, προωθούν πρότυπα, καρατομούν τον κόσμο σε απλουστευτικά δίπολα (καλός – κακός, κανονικό και μη και άλλα).
Για όσους ξεφύγουν από αυτή την καλοκουρδισμένη διαδικασία, για όσους ‘’σφάλλουν’’, για όσους αντιδράσουν, για όσους δεν την θέλουν, δεν την αντέχουν ή απλά δεν χωρούν σε αυτή, έρχονται εκείνοι οι φορείς εγκλεισμού που τους τοποθετούν εκτός κοινωνίας. Οι φυλακές, τα ψυχιατρεία, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης απομονώνουν το αλλότριο, το παράταιρο, το μη κανονικό. Οριοθετούν, περιορίζουν, πειθαρχούν. Σωφρονίζουν, συμμορφώνουν. Και διασφαλίζουν, έτσι, την απρόσκοπτη εδραίωση και επέλαση της κανονικοποίησης και της αλλοτρίωσης. Οι φορείς του εγκλεισμού αποτελούν δομικό και συστατικό στοιχείο ενός κόσμου που διαχωρίζει, κατηγοριοποιεί, καταχράζεται, εκμεταλλεύεται, καταπιέζει. Ενός κόσμου που θέλουμε να καταστρέψουμε συθέμελα, ώστε να τον δημιουργήσουμε από την αρχή.
Ο όρος του πολέμου στην κοινωνία
Η εδραίωση ενός στρατοκρατούμενου κράτους συντελείται με την παραγωγή της γνώσης του πολέμου και την καλλιέργεια της αντίληψης της στρατηγικής. Ο στρατός είναι η συνεχής υπενθύμιση του πολέμου. Η στρατηγική ως γνωστικός παράγοντας νοηματοδότησε το πεδίο των συμφερόντων, της διακρατικής πολιτικής, των οικονομικών διεκδικήσεων ως όρο των πολεμικών εχθροπραξιών. Κατά αναλογία με τη στρατηγική, η πολιτική που εφαρμόζουν τα κράτη ανά τον κόσμο είναι αυτή που επιτρέπει την κατανόηση ύπαρξης του στρατού. Η ύπαρξή του σε περίοδο ‘ειρήνης’ νοείται ως η απουσία του πολέμου, όχι όμως η ανυπαρξία του καθώς λειτουργεί ως προειδοποιητική απειλή. Στρατός και κράτος επιβάλλουν στην κοινωνία το διαρκή έλεγχο. Ο πόλεμος, όταν αυτός επιλέγεται, είναι η νίκη του υπερδύναμου στρατιωτικά και τεχνολογικά όγκου ενάντια στην αδύναμη ατομικότητα, αφού εξαλείφει κάθε δυνατότητα προσωπικής επιλογής. Η ‘κοινωνική ειρήνη’ απαιτεί την υπάκουη σιωπή, την υποταγή εν μέσω της υπενθύμισης πως η βοή του πολέμου μπορεί να ισοπεδώσει το άτομο.
Τα πολιτικά καθεστώτα έχουν ανάγκη την σύμπραξη και τη στήριξη του στρατού για να διαχωρίσουν τη θέση τους από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Για αυτό και η σύσταση/δημιουργία ενός κράτους βασιζόταν πάντοτε στη σύνθεση δύο δυνάμεων: της πολιτικής -μέσω των πολιτικών ηγετών και των νομικών συμβούλων- και της στρατιωτικής, που προσωποποιείται από αξιωματικούς, στρατηγούς και ανθρώπους ικανούς στη μάχη. Η ιστορία των εθνών είναι σκοπίμως γεμάτη από στρατηλάτες, οπλαρχηγούς και στρατολάγνους υπερασπιστές της πατρίδας, για να υπενθυμίζει πως κάθε έκφραση αντίστασης μπορεί να αναχαιτισθεί από αυτούς που φέρουν τη γνώση του πολέμου. Η συνεργασία κράτους και στρατού επιχειρεί ακόμη, να σπείρει αισθήματα μίσους στην κοινωνία δημιουργώντας ‘εθνικούς εχθρούς’. Έτσι ο αιώνιος πολεμικός εχθρός της Ελλάδας θα είναι η Τουρκία, οι οποίες ‘προκαλούν’ η μία την άλλη με στρατιωτικές παραβάσεις εναέριων/υδάτινων χώρων. Το Ισραήλ θα διατηρεί μια πολεμική πολιτική προς την Παλαιστίνη για εθνικιστικά και θρησκευτικά αίτια και η ισχυροποίηση της Ρωσίας θα δημιουργεί άγχος στις Η.Π.Α.
Εσωτερικός εχθρός
Αδιαμφισβήτητα, ο ρόλος του στρατού δε σταματά στην καταπολέμηση των «εξωτερικών» εχθρών. Η ιστορία έχει δείξει πως, σε περίπτωση που χρειαστεί, είναι διατεθειμένος να επιτεθεί και στα «εσωτερικά» κομμάτια (οι εκτελέσεις και τα βασανιστήρια αντιφρονούντων, αντιστασιακών, ’κατασκόπων’ σε περιόδους δικτατοριών πραγματοποιούνταν από το στρατό ). Αλλά και σήμερα, είναι γνωστό πως στην Ελλάδα γίνονται όλο και πιο συχνά στρατιωτικές ασκήσεις (πάντα σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ) που αφορούν την καταστολή κινητοποιήσεων/εξεγέρσεων σε αστικό περιβάλλον και εσωτερικό επίπεδο (βλ. ασκήσεις στο Κιλκίς).
Αντιτρομοκρατία – Καθεστώτα «εξαίρεσης» και «έκτακτης ανάγκης»
Τα τελευταία χρόνια και ιδίως από την 11η Σεπτέμβρη και μετά (δίδυμοι πύργοι) βλέπουμε μια ολοένα μεταβαλλόμενη και εντεινόμενη αντιτρομοκρατική προπαγάνδα, παράλληλα με την προσπάθεια αναδιάρθρωσης (σε παγκόσμιο επίπεδο) του αντίστοιχου νομικού πλαισίου (αντιτρομοκρατικοί νόμοι, φυλακές υψίστης ασφαλείας κτλ). Με τον τρόπο αυτό η εξουσία προσπαθεί να ενοποιήσει τον «εξωτερικό» με τον «εσωτερικό» εχθρό κάτω από την ταυτότητα-ομπρέλα του τρομοκράτη, εμφυσώντας το φόβο και την τρομολαγνεία στους υπηκόους της και προβάλλοντας την όξυνση του κοινωνικού ελέγχου και της καταστολής ως απάντηση στη νέα απειλή με όρους ασφάλειας προς τους ευυπόληπτους πολίτες. Έτσι εδραιώνονται τα καθεστώτα «εξαίρεσης» και «έκτακτης ανάγκης» που εν ολίγοις ορίζουν πως οι «ακραίες» απειλές απαιτούν ακραία μέτρα ακόμα κι αν αυτά «κατ’ εξαίρεση» . Με τον τρόπο αυτό, όχι απλά κερδίζει την πολυπόθητη συναίνεση, αλλά επίσης εξοικειώνει την κοινωνία με το καθεστώς ελέγχου και με την εικόνα του στρατού στους δρόμους, όχι πλέον ως κάτι αποκομμένο αλλά ως κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Με τον τρόπο αυτό ανοίγεται ο δρόμος για τη γενίκευση αυτής της κατάστασης σε όλο και πιο μεγάλη κλίμακα και δίνεται η ευκαιρία στην καταστολή και τον έλεγχο να διεισδύσουν πιο βαθειά στις ζωές και να ριζώσουν καλά στις συνειδήσεις μας. Σταδιακά η εξαίρεση γίνεται κανόνας!
Σύγχρονη κάθαρση
Ο μετασχηματισμός των κοινωνιών δε συντελείται μόνο μέσω της βίαιης επέμβασης κάποιου κατακτητή. Υπάρχουν πολύ πιο εκλεπτυσμένοι τρόποι επιβολής και η άσκηση βίας μπορεί να γίνει πιο συγκαλυμμένα, ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή που τα πλέγματα εξουσίας είναι τόσο πολυσύνθετα. Ένας από τους πιο κοινούς τρόπους είναι η προώθηση των δυτικών προτύπων ζωής, κυρίως μέσω του θεάματος και της αναγωγής του σε πρωταρχική αξία. Βλέπουμε λοιπόν την αγωνιώδη προσπάθεια για κοινωνική ανέλιξη και τη δημιουργία μιας πλαστής/εικονικής πραγματικότητας να πλασάρονται ως υπέρτατοι σκοποί της ύπαρξης. Η τεχνολογία, άλλωστε, που είναι πλέον προσιτή στο μεγαλύτερο μέρος των κοινωνικών στρωμάτων υποβοηθά αυτήν την τάση. Ο καπιταλισμός και οι πολυεθνικές, δρώντας σε παγκόσμιο επίπεδο και επιδιώκοντας την προώθηση άχρηστων προϊόντων/εμπορευμάτων που παράγονται σε υπεράριθμες ποσότητες, στοχεύουν στην υπερσυσσώρευση κεφαλαίου και επιβάλλουν την ομοιομορφία στις κοινωνίες των καταναλωτών. Παρόλα’ αυτά, η πιθανότητα χρήσης βίας ή κήρυξης πολέμου πλανιέται πάντα σαν μία διαρκής λανθάνουσα απειλή, σαν το τελευταίο χαρτί στο παιχνίδι της επιβολής που η κυριαρχία είναι πολύ διατεθειμένη να παίξει.
Άλλα ζώα
Οι άνθρωποι πάντως δεν είναι τα μόνα ζώα που χρησιμοποιούνται για πολεμικούς σκοπούς, αφού στο στρατό χρησιμοποιούνται περιστέρια, άλογα, σκύλοι, δελφίνια (ακόμη και αρκούδες και μέλισσες!) και πολλά άλλα με ποικίλους τρόπους. Από μεταφορά μηνυμάτων, στρατιωτών ή εφοδίων μέχρι εντοπισμό εχθρών και εκρηκτικών, ακόμα και ως βομβιστές αυτοκτονίας οι χρήσεις είναι πολλές και ο άνθρωπος εκεί για να τις εκμεταλλευτεί. Πέρα από τη χρήση τους σε καιρό πολέμου, χιλιάδες ζώα υπόκεινται σε φριχτά βασανιστήρια κατά τη διεξαγωγή πειραμάτων και ερευνών. Με την επικέντρωση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος στο βιολογικό πόλεμο, η ανάπτυξη νέων και ισχυρότερων βιολογικών όπλων απέκτησε μεγάλη σημασία και οδήγησε στην αύξηση των στρατιωτικών πειραμάτων. Ακόμη, πολλά ζώα τραυματίζονται σκόπιμα με διάφορους τρόπους για την εκπαίδευση των στρατιωτικών γιατρών στην αντιμετώπιση τραυματισμών στο πεδίο της μάχης.
πατριαρχία-σεξισμός-ομοφοβία
Ο στρατός διαχρονικά συνέβαλε στη διάχυση και επιβολή προτύπων που αφορούν τη θέση των φύλων στην κοινωνία. Αποτελεί το σύμβολο της πατριαρχίας και των ανδροκρατικών αντιλήψεων περί ισχυρού-ασθενούς φύλου και παράγει σεξιστικά στερεότυπα. Στο στρατό κατατάσσονται νέοι άνδρες για να ‘ψηθούν’ μέσω της γνώσης του πολέμου, της χρήσης όπλων ώστε να εξελιχθούν σε ‘ρωμαλέους’ υπερασπιστές του έθνους και θιασώτες των αξιών της πατρίδας και της οικογένειας. Η συμπεριφορά που εξυμνείται στο στρατόπεδο είναι αυτή του τολμηρού και γενναίου, που όμως δείχνει πλήρη υποταγή και ακολουθεί πιστά τις εντολές των ανωτέρων του χωρίς να αντιμιλά και αυτού που επαγρυπνεί συνεχώς για εχθρούς, που κατά ’αυτόν βρίσκονται παντού και πάντα απειλούν την εθνική κυριαρχία και την κοινωνική συνοχή της πατρίδας. Ο ιδανικός στρατιώτης είναι αυτός που μπορεί σωματικά και πνευματικά, δίχως συναισθηματισμούς, να ασκήσει βία, να ρουφιανέψει, να εξουδετερώσει και με αυταπάρνηση να υποταχτεί σε ανώτερους καραβανάδες και αξιωματούχους. Άλλωστε τα γαλόνια εκεί αποκτούν δική τους υπόσταση.
Σε όλο αυτό το μοντέλο της στρατιωτικής ανδρείας (<ἀνήρ) ποια θέση και ποιο ρόλο θα μπορούσε να έχει το γυναικείο φύλο; Από τους αρχαίους μύθους που η Πηνελόπη περίμενε πλέκοντας για είκοσι χρόνια τον πολυμήχανο πολεμιστή Οδυσσέα και ο Τρωικός πόλεμος ξεσπούσε για τη διεκδίκηση της γυναίκας-έπαθλο, μέχρι και την ιστορία των σύγχρονων πολέμων όπου χιλιάδες γυναίκες βιάστηκαν από εχθρικά στρατεύματα αλλά και από τα ίδια τους τα έθνη (βιασμοί αμερικανίδων γυναικών στρατιωτών στο Αφγανιστάν από συμπατριώτες τους στρατιωτικούς) που τις αντιμετώπισαν ως αναπαραγωγικές μηχανές σε περιόδους μεγάλης θνησιμότητας, η θέση της γυναίκας ήταν πάντοτε υποδεέστερη και εξυπηρετούσε σχέδια ανδρών.
Στη σύγχρονη εποχή, όμως, εκούσια ή όχι, κατατάσσονται και γυναίκες στο στρατό, οι οποίες, οφείλουν να υιοθετούν κάποια χαρακτηριστικά για να ενταχθούν στο στρατιωτικό δυναμικό. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι κοινά και στους άνδρες αλλά και στις γυναίκες, καθώς ο στρατός δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά την εμπροσθοφυλακή των κρατών και της εξουσίας. Σύμφωνα με αυτό, πρέπει να αποτελείται από καλοκουρδισμένες πολεμικές στρατιές λοβοτομημένων ατόμων, ανεξάρτητα από το φύλλο τους.
Παρ’όλα αυτά, η ταυτότητα του σωστού στρατιώτη είναι κομμένη και ραμμένη πάνω στο αντρικό πρότυπο, με τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του ,τα οποία έχουν επιβληθεί από την κυριαρχία και ακολουθούνται πιστά από το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας, σε υπερθετικό βαθμό. Άρα, αν μία γυναίκα θέλει να ενταχθεί στο στρατό και να κερδίσει το σεβασμό, θα πρέπει και εκείνη να ακολουθήσει και να υιοθετήσει αυτά τα γνωρίσματα. Με λίγα λόγια να γίνει άντρας. Αυτή η διαδικασία όμως, την οδηγεί σε μία εσωτερική σύγκρουση, καθώς ο ρόλος της γυναίκας στη σημερινή κοινωνία, έτσι όπως τον έχει διαμορφώσει και επιβάλλει η κυριαρχία, έρχεται σε αντίφαση με αυτόν που καλείται να υποδυθεί ως στρατιώτης.
Σύμφωνα με το πρότυπο του καλού στρατιώτη, αποδεκτοί είναι μόνο όσοι μπορούν να υιοθετήσουν και να αναπαράγουν τα χαρακτηριστικά που τον συνθέτουν. Οτιδήποτε άλλο απορρίπτεται, καθώς η ‘κανονικότητα’ και η ομοιογένεια που επιβάλλεται, δεν επιτρέπουν ‘παρεκκλίσεις’. Ο στρατός γεννά την ομοφοβία και τον ρατσισμό, αφού σύμφωνα με τις επιταγές του, η ομοφυλοφιλία και η διεμφυλικότητα θα κηλίδωναν τα χαρακτηριστικά του, δηλαδή την αρρενωπότητα, τη ματσίλα και τη βαρβατίλα. Θα στιγμάτιζαν επίσης το ρόλο του στην κοινωνία, αυτόν δηλαδή ενός μπράβου των ‘ανήμπορων’ γυναικόπαιδων και του ανυπεράσπιστου έθνους.
Επίλογος
Εφ’ όσον ο στρατός συντηρεί και εξαπλώνει το πολιτισμικό οικοδόμημα δε θα μπορούσε παρά να είναι ένας ακόμη θεσμός με τον οποίο βρισκόμαστε σε διαρκή αντιπαράθεση. Στεκόμαστε ενάντια σε κάθε εξουσία, τα τσιράκια της και τους στρατούς τους. Όχι μόνο δεν υιοθετούμε μια πασιφιστική άποψη για την βία, αλλά εχθρευόμαστε την κοινωνική ειρήνη με τους όρους των κρατιστών. Ως αναρχικοί/ες που αγωνιζόμαστε για την επανάσταση και την ολική απελευθέρωση, θεωρούμε πως πρέπει να σπάσουμε το μονοπώλιο της βίας των εξουσιαστών, και να επιτεθούμε με όλα τα μέσα ενάντια στο έκτρωμα της εξουσίας.
Ούτε μια ώρα στον στρατό
Διαρκής σύγκρουση με τους φρουρούς της κοινωνικής ειρήνης
Ανυποχώρητος αγώνας για την ολική απελευθέρωση και την αναρχία
Αναρχική συλλογικότητα Μαύρο/Πράσινο
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου